اثر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزاء عملکرد دانه دو رقم کلزای گلبرگ‌دار و بدون گلبرگ

صفت بدون گلبرگی یکی از صفات مرفولوژیک مهم در کلزا است که به دلیل نفوذ بهتر نور به داخل سایه‌انداز گیاهی و بهره‌برداری کارآمدتر از تابش خورشیدی، قابلیت کشت در تراکم‌های بالاتر و در نتیجه افزایش عملکرد در واحد سطح را به همراه دارد. به منظور بررسی اثر تراکم بوته و آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم کلزای گلبرگ‌دار و بدون گلبرگ، آزمایشی در سال زراعی 85-1384 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات برنج کشور در رشت به اجرا گذاشته شد. طرح آزمایشی مورد استفاده در این آزمایش، اسپلیت پلات فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار بود که دو آرایش کاشت مربع و مستطیل به عنوان کرت اصلی و دو رقم کلزای گلبرگ‌دار Hyola 401 و بدون گلبرگ Hylite 201 و تراکم‌های (33، 67 و 133 بوته در مترمربع)، به صورت فاکتوریل، به عنوان کرت‌های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج حاصل نشان داد که بین تیمارها از نظر صفات اندازه‌گیری شده اختلاف معنی‌داری وجود داشت. میانگین عملکرد دانه در ارقام بدون گلبرگ 6/14درصد بیشتر از رقم گلبرگ‌دار بود (به ترتیب 95/3441 و 06/2938 کیلوگرم در هکتار). در تراکم 67 بوته در مترمربع که از نظر عملکرد دانه برای هر دو رقم، تراکم مطلوب محسوب می‌شد (به ترتیب 4870 و 4290 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه و تعداد خورجین در بوته در رقم بدون گلبرگ به طور معنی‌داری (به ترتیب 10 و 12 درصد) بیشتر از رقم گلبرگ‌دار بود و این برتری در تراکم بالاتر (133 بوته در مترمربع) محسوس‌تر بود (به ترتیب 5/17 و 5/15 درصد) و این نشان‌دهنده قابلیت بالاتر این رقم برای کشت متراکم‌تر می‌باشد. علی‌رغم عدم وجود تفاوت معنی‌دار بین شاخص‌های برداشت دو رقم، برتری 5/4 و 11 درصدی این صفت در تراکم‌های 67 و 133 بوته در مترمربع نیز نشان‌دهنده قابلیت بالاتر انتقال مواد پرورده به دانه‌ها در رقم بدون گلبرگ در تراکم‌های بالاتر می‌باشد. محاسبه کارآیی مصرف تابش (RUE) نشان داد که احتمالاً دلیل اصلی برتری رقم بدون گلبرگ، بالاتر بودن کارآیی مصرف تابش آن (38/2 گرم بر مگاژول) در مقایسه با رقم گلبرگ‌دار (16/2 گرم بر مگاژول) بوده است.